Het monument van Steenstrate

Het monument van de gebroeders Van Raemdonck werd ontworpen door de kunstenaar Karel De Bondt (°Evergem 1888 – +Drongen 1973) en in 1933 gebouwd door de broer van Karel ingenieur/architect Jan De Bondt (°Evergem 1884 – +Diksmuide 1962). Het gedenkteken werd in 1933 opgetrokken met brokstukken beton van het ‘Stampkot’, de militaire bunker waar de gebroeders Van Raemdonck sneuvelden. Het zeshoekige monument is 5 meter hoog.  De twee ineengestrengelde kruisen symboliseert de broederliefde. Karel De Bondt was ook onder meer de ontwerper van de hoofdingang van en de toegangspoorten tot de grafkamers van de IJzertoren. In 1949 ontwierpen de gebroeders De Bondt de Pax-Poort in Diksmuide.

In augustus 1932 werden de lijken van de gebroeders Van Raemdonck en van Amé Fievez ontgraven en op 13 augustus 1932 naar de crypte van de IJzertoren overgebracht.

Het monument bleef in behoorlijke staat van onderhoud, maar raakte in de loop der jaren wat in de vergetelheid. In 1995 vond de eerste IJzerwake er plaats.  na een onderbreking van enkele jaren werd het monument vanaf 2003 als een bescheiden maar passend symbool aanvaard om de IJzertraditie verder te zetten, voor zelfbestuur, godsvrede en nooit meer oorlog.

De gebroeders Van Raemdonck

De twee gebroeders Van Raemdonck behoren tot de traditionele IJzerbedevaartsymbolen. Ze werden geboren in Temse in een Vlaamsvoelend brouwersgezin. Edward op 8 oktober 1895, Frans op 24 januari 1897. Beiden zijn lid van de Vlaamsgezinde studentenbond ‘Temsche voorwaarts!’ Edward gaat in de familiale brouwerij werken, Frans, een gevoelige dichterziel denkt in Leuven te gaan studeren.

De ‘groote oorlog’ dwarsboomt hun plannen en op 4 augustus 1914 bieden ze zich – bewust van wat hen te wachten staat – als vrijwilligers aan; in november 1914 zitten beiden aan de IJzer. Ze tonen zich goede soldaten, raken beiden eind 1915 gekwetst, en zien elkaar in januari 1916 terug. Vooral Frans zal in talrijke brieven klagen over het onrecht dat aan de Vlaamse soldaten wordt aangedaan.

Eind 1916 zijn ze beiden actief in Vlaamse studiekringen, en werken ze mee aan het blaadje ‘Onze Temschenaars’. In Maart 1917 betrekt hun divisie de sector Steenstrate. Op 26 maart moeten ze Duitse linies aanvallen in de omgeving van de hoeve “Stampkot”. Eens de opdracht uitgevoerd en de groep teruggekeerd aan de IJzer, stelt Edward vast dat Frans verdwenen is… Hij heeft zich altijd om zijn dichterlijke, wat zwakke broer, bekommerd, en besluit terug te keren om hem te gaan zoeken. Ondanks het verbod van zijn oversten gaat Edward alléén de frontstreek in… Hij keert evenmin terug.

Eerst 18 dagen later zal een patrouille in het gebied Steenstrate drie lijken vinden; het zijn de gebroeders Edward en Frans en een Waalse soldaat Amé Fievez. Wellicht heeft Frans de gewonde Fievez willen meesleuren richting de IJzer en is daarbij zelf dodelijk geraakt. Edward is dodelijk getroffen toen hij al dicht bij de twee lijken gekomen was.

In 1918 plaatsten soldaten van de 6de Compagnie, 24ste Linieregiment een stenen monument op de plaats waar de drie gesneuvelden begraven lagen. Dat werd in 1919 heropend en de stoffelijke overschotten overgebracht naar het militair kerkhof van Westvleteren. Op 21 augustus werden de drie lijken overgebracht naar de crypte van de IJzertoren, samen met de overschotten van 6 Vlaamsvoelende gesneuvelden dit ter gelegenheid van de 13e IJzerbedevaart.

De grafzerk van de gebroeders in de crypte van de IJzertoren

De nagedachtenis van de gebroeders Van Raemdonck werd vooral in eer gehouden door hun vroegere dorpsgenoot Clemens De Landsheer, jarenlang secretaris van het IJzerbedevaartcomité. De herinnering aan de jonge idealisten is in de bedevaartenherinnering blijven voortleven, onder meer in een deel van de “Ballade van de zes ridders” door Anton Van Wilderode, ten gehore gebracht op de 58ste IJzerbedevaart (1985):

“Wij hebben zes ridders voorbij zien gaan,
zij voerden geen statie, geen hoge waan…
Zij hadden slechts grauwe kapoten aan.
In het land van de Schelde waren zij kind
De gebroeders Van Raemdonck, het land van de wind
Waar iedere reis aan het water begint”